Sosyal Medya

Makale

Meclis Cumhurbaşkanı’nın maaşını kesebilir mi?

tarihinde yayınlandı.

24 Haziran  seçimlerine doÄŸru giderken masadaki en tartışmalı senaryolardan biri seçilecek CumhurbaÅŸkanı’nın partisinin ya da ittifakının Meclis’te çoÄŸunluÄŸu kazanamadığı senaryo.

16 Nisan 2017’de kabul edilen referandum seçmenlere böyle bir hak veriyor. Muhtemelen iktidar olma çıtasını yüzde 40’lardan yüzde 50’lere taşımak, seçimi zorunlu deÄŸilken iki turlu yapmak gibi, seçmenlere verilen bu iki seçim yapma hakkı da Ankara’da içinde piÅŸmanlık geçen cümlelere konu oluyordur.

Cumhurbaşkanı Erdoğan da son konuşmalarında buna karşı mesajlar veriyor, cumhurbaşkanlığı seçiminde farklı milletvekili seçiminde farklı oy verilmesi halinde istikrarsızlık ve krizler yaşanabileceğini söylüyor.

Aslında önümüzde sadece kağıt üstünde planlanmış, nasıl çalışacağı, nerelerinin aksayacağı belirsiz bir Cumhurbaşkanlığı sistemi var.

Hızlı bir şekilde, kapalı kapılar ardında tartışılarak ve ülkenin anayasal hukuk birikiminden faydalanmadan hazırlandığı için sistemin arıza ve defoları pratikte ortaya çıkacak.

Bu arıza ve defolar sadece Meclis’in etkisiz hale gelmesi, yürütmenin güçlendirilmesinden kaynaklanan demokrasi sorunları da olmayabilir.

Tam tersine uygulamada bazı maddeler yazılış amacının tam tersine de çalışabilir.

Bunlardan en dikkat çekici olanı bütçe maddesi.

Bütçe hazırlamak bir parlamentonun alamet-i farikası ve en büyük gücü.

Parlamento tarihi aynı zamanda bütçe hazırlama yetkisi için verilmiş kavgaların ve savaşların da tarihi. Bir parlamentonun gücü bütçe üzerindeki etkisiyle ölçülür.

Parlamenter demokrasilerde, Meclis’in en uzun mesaili iÅŸi de bütçeyi görüşmektir. Uzun tartışmalar olur ama sonunda hükümeti kurmaya yeten Meclis çoÄŸunluÄŸu bütçeyi onaylamaya da yeter. Ya da tam tersi olur bütçeyi bile geçiremeyen bir hükümet, daha sonra bir güvensizlik oyuyla düşer ya da istifa eder.

BaÅŸkanlık rejimlerinin en ünlüsü ABD sisteminde ise Senato, baÅŸkanın bütçesini red hakkına sahip. “Hükümetin kapanması” adı verilen bu durumda, BaÅŸkan senatodaki çoÄŸunluÄŸu tekrar yakalayabilmek için tavizler vermek, senatörlerle müzakere etmek zorundadır. Uzun yıllar boyunca oluÅŸmuÅŸ bir gelenek içinde baÅŸkanlar uzun süre direnemez ve  senatodaki çoÄŸunluk partisine tavizler vererek hükümeti tekrar açtırırlar.

16 Nisan 2017 referandumuyla deÄŸiÅŸen, Türkiye’nin artık eski olarak bahsedebileceÄŸimiz parlamenter demokrasi modelinde de Meclis’te çoÄŸunluÄŸa sahip iktidarın bütçeyi geçirmesini kolaylaÅŸtıran düzenlemeler mevcuttu.

DiÄŸer meclis komisyonlarından farklı olarak bütçenin görüşüleceÄŸi Plan ve Bütçe Komisyonu, ayrı bir anayasa maddesi ile kurulmuÅŸtu ve diÄŸer komisyonlarına partiler Meclis’teki vekil sayılarına göre üye verirken, Anayasa’nın 162. Maddesine göre 40 üyesi olan Plan ve Bütçe Komisyonu’nun 25 üyesi iktidar partisine verilmekteydi.

Böylece hükümetin Meclis’e sunduÄŸu bütçe Plan ve Bütçe Komisyonu’ndan deÄŸiÅŸmeden çıkabiliyordu.

16 Nisan referandumunda bu madde kaldırıldı. Yani artık Plan ve Bütçe Komisyonu’nda partiler Meclis’teki vekil sayıları oranında sandalyeye sahip olacak.

Yani bu demektir ki eÄŸer parlamentoda CumhurbaÅŸkanı’nın karşısında olan partiler çoÄŸunluÄŸa sahip olurlarsa, CumhurbaÅŸkanı’nın Meclis’e göndereceÄŸi bütçenin görüşüleceÄŸi komisyonda da muhalif partiler çoÄŸunluÄŸa sahip olacaktır.

Peki böyle bir durumda ne yapabilirler?

Sonuçta CumhurbaÅŸkanlığı sistemine göre eÄŸer Meclis CumhurbaÅŸkanı’nın sunduÄŸu bütçeyi onaylamazsa maddeye göre “geçici bütçe kanunu çıkarılır. Geçici bütçe kanununun da çıkarılamaması durumunda, yeni bütçe kanunu kabul edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden deÄŸerleme oranına göre artırılarak uygulanır.”

Şimdi 16 Nisan referandumunda kabul edilen bütçe ile ilgili maddenin bu kısmını bir kere daha okuyalım:

“CumhurbaÅŸkanı bütçe kanun teklifini, malî yılbaşından en az yetmiÅŸbeÅŸ gün önce, Türkiye Büyük Millet Meclisine sunar. Bütçe teklifi Bütçe Komisyonunda görüşülür. Komisyonun ellibeÅŸ gün içinde kabul edeceÄŸi metin Genel Kurul’da görüşülür ve malî yılbaşına kadar karara baÄŸlanır.

Bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Geçici bütçe kanununun da çıkarılamaması durumunda, yeni bütçe kanunu kabul edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurulda kamu idare bütçeleri hakkında düşüncelerini her bütçenin görüşülmesi sırasında açıklarlar, gider artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar.

Genel Kurul’da kamu idare bütçeleri ile deÄŸiÅŸiklik önergeleri, üzerinde ayrıca görüşme yapılmaksızın okunur ve oylanır.”

Maddeye göre bütçe Meclis Kurulu’nda geçmezse, CumhurbaÅŸkanı’nın elinde geçici bütçe ve eski bütçenin enflasyon oranına göre artırılarak uygulanması gibi ABD baÅŸkanlarının dahi sahip olmadığı imkanlar var.

Peki ya bütçe Plan ve Bütçe Komisyonu’nda deÄŸiÅŸtirilirse ve deÄŸiÅŸtirilen bütçe Meclis genel kurulunda kabul edilirse?

Diyelim ki Plan ve Bütçe Komisyonu’nda CumhurbaÅŸkanı’na muhalif partiler çoÄŸunlukta ve önlerine CumhurbaÅŸkanı’nın bütçesi geldi. Bütçede CumhurbaÅŸkanı’nın harcamaları için olan kalemleri sıfıra indirdiler ve bu haliyle bütçeyi genel kurula gönderip onayladılar.

Bu durumda CumhurbaÅŸkanı ne yapabilir? Muhtemelen kendi cebinden makam arabasına benzin koyarak (çünkü harcayabileceÄŸi bir bütçesi yoktur artık) Meclis’e gidip, muhalefetle uzlaÅŸma aramaktan  baÅŸka hiçbirÅŸey.

Bunun bilerek konmuÅŸ bir kontrol ve denge mekanizması olmadığı açık. CumhurbaÅŸkanı ve Meclis aynı partiden olacak alternatifi dışındaki alternatif senaryolar fazla düşünülmeden yazılmış olma ihtimali yüksek. Çünkü modelin tamamında Meclis’in sistemi böylesine tümüyle tıkayan baÅŸka bir kontrol ve denge gücü yok. Ayrıca bir çıkış imkanı olmadığı için de buna kontrol ve denge demek mümkün deÄŸil. Çünkü böyle bir seçenek, kontrolsüzlük, dengesizlik ve istikrarsızlıktan baÅŸka bir sonuç üretmez.

Ne derler, acele işe şeytan karışır ya da her ağacın kurdu özünden olur.

CumhurbaÅŸkanı ile Meclis’in farklı partilerden ya da ittifaklardan olduÄŸu model ÅŸu an anketlere göre en güçlü ikinci alternatif. Ve seçime 22 gün kaldı...

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.